Mart je mjesec podizanja svijesti o endometriozi. Od ove upalne bolesti trenutno boluje više od 170 miliona žena širom svijeta. Ime bolesti dolazi od “endometrije”, naziva za sluznicu maternice. Endometrioza je poremećaj u kojem se benigne ćelije endometrija nasele i počnu rasti izvan maternice, naprimjer na jajnicima ili čak na mjehuru ili crijevima.
Endometriotično tkivo je osjetljivo na spolne hormone jednako kao i normalna sluznica maternice. Ono raste, zadebljava se i naposljetku ljušti. Za vrijeme menstruacije žena s endometriozom ne krvari samo iz maternice nego iz svih otočića endometrija izvan nje. Budući da brojna druga stanja mogu izazvati slične bolne simptome, mogu proći godine dok se endometrioza ne dijagnosticira. Dotad se u zahvaćenim organima mogu stvoriti priraslice i upale.
Svaka deseta žena, prema procjenama stručnjaka, pati od endometrioze. Bol povezana s endometriozom obično počinje danima prije i traje tokom mjesečnice, a nakon toga nestaje. Može se osjetiti u donjem dijelu abdomena, ali i u leđima i tokom mokrenja, pražnjenja crijeva ili spolnog odnosa.
Žene koje osjećaju iznimno jaku bol, posebno povezanu s menstrualnim ciklusom, trebale bi se obratiti svojem ginekologu koji može otkriti znakove endometrioze. Lijekovi poput sintetskih progesterona, tableta za kontracepciju i protuupalnih analgetika mogu pomoći u ublažavanju problema.
Simptomi se mogu privremeno povući s trudnoćom. Ali, treba imati na umu da endometrioza često utječe na ženinu plodnost.
Koji su uzroci za nastanak endometrioze?
Postoji nekoliko teorija zašto endometrioza nastaje. Jedna od teorija je retrogradna menstruacija – odnosno da za vrijeme menstruacije jedan dio krvi iz maternice kroz jajovode dolazi u trbušnu šupljinu i tamo stvaraju endometrijske ciste. Gotovo sve žene imaju retrogradnu menstruaciju, ali samo nekoliko će imati endometriozu. To se povezuje s imunološkim faktorima.
Drugo objašnjenje o nastanku endometrioze je kako neke ćelije koje se nalaze izvan maternice imaju sposobnost pretvorbe u ćelije sluznice maternice, odnosno endometrija.
Za nastanak endometrioze odgovorna je i genetska predispozicija, te neki okolišni faktori i toksini.
Postoji teorija da bi endometrioza mogla započeti u fetalnom razdoblju pogrešnim ćelijskim tkivom koje počinje reagirati na hormone puberteta. To je takozvana Mullerianova teorija.
Tokom nekih zahvata, npr. carskog reza, može nastati endometrioza u ožiljku jer tokom operativnog zahvata endometrija tkiva u vrijeme operacije može se implantirati u ožiljak.
Koji su simptomi endometrioze?
Endometriozu karakteriziraju bolovi. Iako su bolovi karakteristični tokom mjesečnice, bolovi uzrokovani endometriozom su mnogo intenzivniji od uobičajenih menstrualnih grčeva.
Ostali simptomi koji prate endometriozu su:
Izrazito bolne menstruacije
Bol u donjem dijelu trbuha ili leđa, neposredno prije i za vrijeme mjesečnice
Pojačano krvarenje za vrijeme mjesečnice ili krvarenje između dvije menstruacije
Neplodnost
Grčevi u nogama i zdjelična bol koji počinju prije menstruacije i nastavljaju se nakon prestanka menstruacije
Bolovi tokom spolnog odnosa ili nakon njega
Umor
Neke pacijentice nemaju nikakve simptome. Endometrioza im se otkriva slučajno na ginekološkom ultrazvučnom pregledu.
Kako je dijagnosticirati?
ginekološki pregled
ultrazvučni pregled -2D & 3D
MR (magnetska rezonanca zdjelice) omogućuje procjenu endometriočkih čvorova prema okolnim organima, procjenu njihove veličine i dubine infiltracije
kolonoskopija – ako pacijentica uz endometriozu krvari iz debelog crijeva svakako treba napraviti kolposkopiju
CA 125 – marker u procjeni prisutnosti endometrioze je povišena serumska vrijednost tumorskog markera CA 125.
LPSC zahvat – laparoskopija u svrhu dijagnostike i terapije
Liječenje endometrioze
Koji pristup liječenju ćemo odrediti ovisi o kliničkoj slici, veličini endometriočkih cista, njihovoj raširenosti, simptomima bolesti te o planovima pacijentice za skorim ostvarivanju trudnoće:
hormonska terapija može usporiti rast tkiva endometrija i spriječiti nove implantacije endometrijskog tkiva
oralna kontracepcija
agonisti i antagonisti hormona koji oslobađa gonadotropin (Gn-RH)
progesteronska terapija
operativni zahvat koji se najčešće izvodi laparoskopski, a u teškim i slučajevima pristupa se klasičnim abdominalnom pristupu
